Płeć agamy brodatej jest jednym z kryteriów wyboru przyszłego smoka. Osobom niedoświadczonym najczęściej polecane są samce brodacza. Samice uchodzą za nieco bardziej skomplikowane z uwagi na proces składania jaj, który wymaga naszej dodatkowej opieki i pielęgnacji. Jak dbać o agamę w tym trudnym dla niej czasie? Czy każda samica agamy brodatej będzie składać jaja? Jak rozpoznać, że agama brodata szykuje się do znoszenia jaj i jak sobie radzić z ewentualnymi problemami? Odpowiedzi znajdziesz w tekście.
Kiedy samica agamy brodatej składa jaja?
Organizm agamy brodatej zaczyna wytwarzać jaja po osiągnięciu dojrzałości płciowej. Trudno tutaj określić konkretny wiek agamy, ponieważ wszystko zależy od jej tempa wzrostu. Najczęściej pierwsze jaja pojawiają się po ok. 12-24 miesiącach, chociaż znane są również przypadki, gdzie zwierzę o dobrych genach, które osiągnęło szybko rozmiary dorosłej agamy znosiło jaja już po 4-6 miesiącach.
Jaja składają wyłącznie samice agam brodatych. Niezależnie od okoliczności samiec nie wytwarza jaj w organizmie. Jeśli nasza agama jest samcem, a składa jaja, to najpewniej taka nietypowa sytuacja wynika z błędnego określenia płci przez hodowcę lub sprzedawcę. Wykluta agama brodata nie zmienia płci w trakcie swojego życia, więc ewentualne tłumaczenia mówiące o rzekomej transformacji jednej płci w drugą możemy włożyć między bajki.
O tym jak rozpoznać płeć agamy brodatej pisałem w tym tekście
Jak często samica składa jaja? Ile jaj składa agama brodata?
Częstotliwość składania jaj zależy od danego osobnika. Są samice, które składają jaja tylko raz w roku, a możemy również trafić na takie, które są bardzo płodne i będą wyprowadzać kilka miotów, nawet do 8 w roku. Podczas jednego miotu samica składa od 10 do 35 jaj, choć przeciętnie będzie ich ok. 20.
Czy każda samica agamy brodatej składa jaja?
Nie – choć nie każda samica będzie składać jaja, ciało każdej zdrowej jaszczurki będzie je wytwarzać. Możemy wyodrębnić kilka sytuacji:
- Składanie zapłodnionych jaj – jeśli samica jest dopuszczona do samca, to po ok. 3-6 tygodniach od kopulacji będzie chciała składać jaja. W jednym sezonie może ona wyprowadzić nawet kilka miotów i 3-4 tygodnie po złożeniu ostatnich jaj mogą pojawić się kolejne. Nie zawsze musi to następować po tym czasie, niekiedy odległość między poszczególnymi miotami może sięgać nawet 2 miesięcy. Samica agamy brodatej gromadzi w organizmie spermę samca, która może jej wystarczać nawet na kilka miesięcy. Zapłodnione jaja będą miały naprężoną strukturę i będą koloru białego. W dotyku będziemy wyczuwać delikatną miękkość i elastyczność. Po ich prześwietleniu latarką wewnątrz będziemy mogli dostrzec tarczkę zarodkową (czerwony punkt).
- Składanie niezapłodnionych jaj – nawet jeśli samica żyje samotnie w terrarium i nigdy nie była dopuszczona do samca, będzie składać niezapłodnione jaja. Taką sytuację możemy przyrównać do znoszenia jaj przez kury. One również nie muszą mieć kontaktu z kogutem, by znosić jaja. Struktura niezapłodnionych jaj agamy brodatej będzie inna niż tych, które są zapłodnione. Takie jaja zazwyczaj są miękkie, zapadające się w dotyku, a ich kolor jest żółtawy (choć nie zawsze musi to tak wyglądać, nieraz jaja mogą być podobne do zapłodnionych). Po prześwietleniu nie będą posiadać tarczki zarodkowej. Z takich jaj nie wyjdą młode, więc możemy je wyrzucić.
- Wchłonięcie kul żółtkowych – nie każda samica agamy brodatej będzie znosiła jaja. Niektóre z nich będą wchłaniać wyprodukowane w jajnikach kule żółtkowe do organizmu i wówczas nie dojdzie do zniesienia. Nie jest to nic niepokojącego, pod warunkiem, że nie doszło do zatrzymania kul żółtkowych. O takiej sytuacji napiszę w dalszej części tekstu. Wchłonięcie kul żółtkowych oszczędza samicy konieczności znoszenia jaj i utraty wielu wartości odżywczych z organizmu.
Jak rozpoznać, że samica jest w ciąży i chce składać jaja?
Przed samym składaniem jaj, samica będzie dawać kilka sygnałów wskazujących na to, że jest do niego gotowa. Jak właściwie rozpoznać, czy samica szykuje się do złożenia jaj? Mogą na to wskazywać następujące zachowania i okoliczności:
- Drapanie w podłogę lub narożniki ścian terrarium, kopanie w podłożu – agamy w naturze znoszą jaja pod ziemią, więc jaszczurka próbuje wykopać norę, w której będzie mogła bezpiecznie zakopać jajeczka. Ograniczone ściany terrarium to uniemożliwiają, więc takie drapanie i kopanie będzie odbywać się z dużą częstotliwością. Będzie to nieco inne drapanie i kopanie niż wtedy, kiedy agama chce się wydostać na zewnątrz terrarium.
- Brak apetytu, nieprzyjmowanie pokarmu – jaja znajdujące się w brzuchu uciskają na żołądek, co sprawia, że jaszczurka nie ma gdzie pomieścić pożywienia, więc zmniejsza to też jej łaknienie. Kilka dni przed zniesieniem jaj agama będzie zupełnie odmawiać przyjmowania pokarmu.
- Nagłe przytycie i zwiększenie objętości brzucha – dodatkowy ciężar będzie najczęściej jajami, mieszczącymi się w brzuchu jaszczurki.
- Wyczuwalne kule w brzuchu – przy delikatnym macaniu brzucha będą wyczuwalne jaja.
Jak możemy pomóc samicy składającej jaja?
Jeśli widzimy zachowania wskazujące na chęć złożenia jaj, natychmiast powinniśmy umożliwić agamie ich bezpieczne zniesienie. Do terrarium należy włożyć pojemnik z mokrym torfem, wermikulitem, włóknem kokosowym lub piaskiem (substrat powinien być tylko lekko wilgotny).
Pojemnik powinien być na tyle wysoki (najlepiej 10-15 cm), by agama mogła w nim swobodnie kopać i jednocześnie na tyle niski, by agama mogła do niego wejść. Jeśli widzimy, że agama nie może go zlokalizować, możemy sami włożyć ją do pudełka. Pudło najlepiej postawić w miejscu, gdzie agama wcześniej drapała w ścianę.
Warto też w tym czasie zapewnić jej spokój, ponieważ każdy bodziec z zewnątrz może być dla niej stresujący. Najlepiej zerkać z daleka na terrarium od czasu do czasu, a poza tym unikać kontaktu z gadem.
Jak długo agama składa jaja?
Od momentu drapania w terrarium do czasu zniesienia jaj może minąć kilka godzin, dni do nawet dwóch tygodni. W tym czasie należy pamiętać, by na bieżąco zwilżać substrat znajdujący się w pojemniku, ponieważ temperatura w terrarium będzie prowadzić do jego wysychania.
Zwykle składanie jaj rozpoczyna się po upływie 2 do 5 dni. Wszystkie jaja z danego miotu są znoszone po kolei w jednym rzucie, poród nie będzie odbywać się w partiach. Po zniesieniu jaj agama przystępuje do ich zakopywania. W tym czasie również nie przeszkadzamy jej i dajemy dokończyć czynność.
Zatrzymanie jaj i zatrzymanie kul żółtkowych – co wtedy?
W trakcie ciąży lub znoszenia jaj mogą wystąpić komplikacje, które są groźne dla życia jaszczurki. Wówczas musimy szybko zareagować i udać się do weterynarza, ponieważ konieczna będzie jego interwencja. Dwie najpoważniejsze sytuacje to:
- Zatrzymanie jaj – jeśli mimo kopania i drapania, samica nie składa jaj przez dłuższy czas (ponad 2 tygodnie), a w jej brzuchu wyczuwamy ich obecność, mogło dojść do zatrzymania. Może też zdarzyć się, że samica nie zniesie wszystkich jaj, a tylko kilka z nich i zakończy proces składania. Jeśli w takiej sytuacji również wyczuwamy jaja w brzuchu, należy udać się niezwłocznie do weterynarza. Specjalista poda zwierzęciu oksytocynę, która pobudzi organizm gada do znoszenia. Jeśli podana dawka nie spowoduje zniesienia, konieczna może być interwencja chirurgiczna. Przyczyną zatrzymania jaj może być stres, niewłaściwe warunki w terrarium, nieprawidłowe oświetlenie i ogrzewanie, brak miejsca do złożenia jaj, ogólne otłuszczenie organizmu oraz choroby lub powikłania po nich, np. nieodpowiednio rozrośnięty układ kostny spowodowany niewłaściwą suplementacją.
- Zatrzymanie kul żółtkowych – jeśli w krótkim czasie zwiększyła się objętość brzucha jaszczurki, a nie wykazuje ona żadnych symptomów wskazujących na ciążę i chęć złożenia jaj, możliwą przyczyną jest zatrzymanie kul żółtkowych, które u znacznej większości agam po prostu się wchłaniają w przeciągu 1,5 miesiąca. W takiej sytuacji jaszczurka będzie mieć zwiększoną objętość brzucha, a kule będą wyczuwalne przy dotyku. Agama brodata może być apatyczna, ospała i niechętna do aktywności, nie będzie kopała tak jak jaszczurka, która chce złożyć jaja. W takiej sytuacji musimy niezwłocznie udać się do weterynarza, który oceni stan jaszczurki i sprawdzi, czy kule żółtkowe się wchłaniają i nie doszło do zatrzymania. W ekstremalnych przypadkach konieczna może być operacja, mająca na celu usunięcie niewchłoniętych kul. Ten stan jest dla jaszczurki groźniejszy niż zatrzymanie jaj, ponieważ zwierzę nie jest w stanie znieść tworów znajdujących się w jej ciele. Brak interwencji weterynarza w większości przypadków będzie kończyć się bolesną śmiercią jaszczurki.
Co po zniesieniu jaj?
Natychmiast po zniesieniu jaj samicy wróci apetyt. Należy wówczas karmić ją solidnie przez kilka tygodni do syta aż wróci do formy sprzed ciąży. W tym czasie należy również zapewnić zwiększoną dawkę wapnia (bez witaminy D3), które podajemy do każdego posiłku, ponieważ znaczną część swoich zapasów zwierzę wykorzystało do produkcji skorupek jaj.
Podajemy zarówno owady karmowe jak również rośliny, pamiętamy też o odpowiednim pojeniu gada. Warto takiej agamie podać również mysiego oseska, który dostarczy wszystkich niezbędnych wartości odżywczych.
Z terrarium usuwamy pojemnik z substratem i możemy wrócić do codziennej rutyny i opieki. Warto obserwować agamę i sprawdzać, co kilka tygodni, czy nie szykuje się do wyprowadzenia kolejnych jaj.